Normy odbioru konstrukcji stalowych – dopuszczalne odchyłki + kalkulator tolerancji

Spis treści:

1. Kalkulator tolerancji montażowych
2. Podstawy prawne: normy montażu i odbioru konstrukcji stalowych
3. Odchyłki montażowe konstrukcji stalowych – co podlega kontroli?
   • Dopuszczalne odchyłki montażowe konstrukcji stalowych
   • Najważniejsze elementy kontrolne odbioru konstrukcji hal stalowych
4. Najczęstsze błędy inwestorów i wykonawców przy odbiorze stalówki
   • Kotwy fundamentowe, a podstawy słupów
   • Ustawienie słupów w planie i pionie
   • Błędy przy wyznaczaniu osi i poziomów
   • Próba „ratowania” tolerancji na obudowie lub posadzce
   • Brak pełnego podparcia płyty podstawy słupa
   • Nieprawidłowe dokręcanie śrub
   • Montaż stolarki przed odbiorem stali

Konstrukcje stalowe są synonimem inżynieryjnej dokładności. To właśnie dokładność wykonania czyni stal niezastąpioną na tle pozostałych technologii. W odróżnieniu od betonu czy technologii murowych, nawet niewielkie uchybienia montażowe w stali nie kompensują się. Zamiast tego przenoszą się na kolejne etapy realizacji: obudowę, stolarkę, instalacje i wyposażenie technologiczne.

Nawet pozornie małe odchyłki geometryczne mogą prowadzić do:

• problemów z montażem płyt warstwowych i obróbek,
• nieprawidłowej pracy bram przemysłowych i drzwi,
• trudnościami przy montażu i regulacji suwnicy,
• lokalnych naprężeń,
• konieczności poprawek, przestojów i dodatkowych kosztów.

To właśnie dlatego pytanie „o ile może odchylić się słup?” pada na budowach niemal codziennie. Dopuszczalne odchyłki montażowe konstrukcji stalowych określa norma PN-EN 1090-2, która definiuje zasady wykonania i odbioru konstrukcji – w tym graniczne tolerancje montażowe.

Aby ułatwić szybką i łatwą ocenę poprawności montażu konstrukcji, przygotowaliśmy kalkulator dopuszczalnych odchyłek montażowych konstrukcji stalowych. Narzędzie pozwala natychmiast sprawdzić tolerancje bez analizowania tabel normowych i wykonywania ręcznych obliczeń. Zapraszamy do skorzystania!

Chcesz poznać cenę konstrukcji stalowej? Sprawdź: Cena konstrukcji stalowej za kg. Ile kosztuje 1 kg konstrukcji stalowej?

Podstawy prawne: normy montażu i odbioru konstrukcji stalowych

W odbiorach konstrukcji nie można opierać się wyłącznie na doświadczeniu. Dopuszczalne odchyłki wynikają z norm oraz postanowień dokumentacji projektowej. Podstawowym dokumentem jest: PN-EN 1090-2 — Wykonanie konstrukcji stalowych i aluminiowych – Wymagania techniczne dotyczące konstrukcji stalowych.

Norma określa m.in.:

• klasy wykonania konstrukcji (EXC1–EXC4),
• klasy montażu: klasa 1 – obiekty standardowe (hale magazynowe i produkcyjne bez suwnic), klasa 2 – konstrukcje wymagające większej precyzji (np. z hale z suwnicą)
• dopuszczalne odchyłki geometryczne i montażowe,
• zasady zakotwień i połączeń,
• wymagania spawalnicze, śrubowe i kontrolne.

Może zainteresować Cię również: Dach hali stalowej, czyli wszystko o konstrukcji oraz pokryciu dachów hal stalowych

Norma PN-EN 1090-2 odwołuje się do szerokiego grona europejskich standardów określających zasady projektowania, wykonania i kontroli konstrukcji stalowych w tym: Eurokody (EN 1990–EN 1999), normy materiałowe dotyczące stali konstrukcyjnej, normy spawalnicze EN ISO, wytyczne badań nieniszczących (NDT), wymagania dla połączeń śrubowych, standardy jakości oraz procedury pomiarowe i tolerancji montażowych. Razem tworzą one spójny system regulujący zarówno wytwarzanie, jak i montaż oraz odbiór konstrukcji stalowych.

Kalkulator dopuszczalnych odchyłek montażowych konstrukcji stalowej

Odchyłki montażowe konstrukcji stalowych – co podlega kontroli?

Odbiór konstrukcji stalowej to dużo więcej niż ocena, czy „hala stoi prosto”. Norma PN-EN 1090-2 precyzuje wymagania montażowe i tolerancje geometryczne, które muszą być spełnione, aby uznać konstrukcję za poprawnie wykonaną. Badaniu podlega zarówno ustawienie poszczególnych elementów, jak i ich wzajemne relacje w układzie przestrzennym.

Kontrola obejmuje przede wszystkim główne elementy konstrukcji nośne, a obejmuje m.in.:

• Pionowość słupów – odchylenie głowicy słupa od osi pionowej na całej wysokości elementu.
• Wzajemne pochylenie słupów w ramie – różnice ustawienia pomiędzy słupami pracującymi wspólnie, np. w układzie ramowym.
• Średnią wartość odchylenia w obrębie jednej ramy – uśredniona ocena geometrii słupów w układzie konstrukcyjnym.
• Skręcenie przekroju – odchyłki obrotu elementu wokół jego osi podłużnej.
• Ułożenie słupów w planie podstawy (styku z fundamentem) – przesunięcia względem osi projektowych, wpływające na montaż płyt warstwowych, stolarki i urządzeń technologicznych.
• Położenie osiowe elementów – kontrolę rozstawu, osiowości i zachowania geometrii konstrukcji.

Nie wiesz, jak wybrać odpowiednie zabezpieczenie antykorozyjne elementów stalowych? Koniecznie przeczytaj nasz artykuł: Zabezpieczenie antykorozyjne – Ocynkowanie czy malowanie, czyli jak zabezpieczyć konstrukcję stalową przed korozją?

Dopuszczalne odchyłki montażowe konstrukcji stalowych

Po wskazaniu, jakie elementy konstrukcji podlegają kontroli, przejdźmy do konkretnych wartości, jakie dopuszcza norma PN-EN 1090-2.

Norma określa tolerancje geometryczne w odniesieniu do długości elementu – oznacza to, że dopuszczalne odchyłki rosną wraz z wysokością lub długością konstrukcji. W praktyce tolerancje te sprowadzają się głównie do trzech grup kontroli:

• odchylenia w pionie (pojedynczych słupów i ich wzajemnego ustawienia w ramie),
• odchylenia w planie (położenie osi konstrukcji względem fundamentów i kolejnych słupów),
• odchylenia funkcjonalne (np. torowiska suwnic, jeśli występują).

Najważniejsze elementy kontrolne odbioru konstrukcji hal stalowych.

Parametr kontroli	Klasa montażu	Wzór normowy
Pionowość słupa (Δ)	Klasa 1	± h / 300
	Klasa 2	± h / 500
Ustawienie słupa w planie	Klasa 1	± 10 mm
	Klasa 2	± 5 mm
Wzajemne pochylenie słupów w ramie	Klasa 1	± h / 150
	Klasa 2	± h / 300
Średnia pionowość słupów jednej ramy	Klasa 1 oraz 2	± h / 500
Położenie słupa w planie (współliniowość i osiowość)	Standard	± 10 mm

Najczęstsze błędy inwestorów i wykonawców przy odbiorze stalówki

Odbiór konstrukcji stalowej to moment, w którym wszystkie drobne decyzje z budowy ujawniają się w postaci milimetrów – albo w granicach normy, albo poza nią. Poniżej zebraliśmy najczęstsze potknięcia, które widzimy zarówno po stronie wykonawców, jak i inwestorów. Każdy punkt zawiera na co uważać oraz jak zrobić to dobrze.

Przeczytaj również: Konstrukcje stalowe – plusy i minusy konstrukcji stalowej hal

Kotwy fundamentowe, a podstawy słupów

Jednym z najczęstszych i najbardziej newralgicznych punktów odbiorowych jest styk słupa z fundamentem, czyli kotwy fundamentowe i blacha podstawy słupa. Nawet niewielkie przekroczenie dopuszczalnych odchyłek kotew może spowodować, że słup nie „siądzie” prawidłowo na bazie. Rozwiązaniem tego problemu wcześniejsze wykonanie operatu geodezyjnego zakotwień i nawiercenie otworów w oparciu o faktyczne odchyłki kotew na budowie. Kluczowa jest prawidłowa sekwencja działań: najpierw inwentaryzacja kotew, następnie otworowanie płyty pod rzeczywisty układ śrub i dopiero kontrolowane osadzenie oraz wypoziomowanie słupa z pełnym podparciem i odpowiednim dokręceniem.

Przygotowanie słupa zgodnie z projektem bez uwzględnienia odchyłek montażowych kotew może skutkować przekroczeniem maksymalnych dopuszczalnych odchyłek montażowych konstrukcji stalowej. W takiej sytuacji odpowiedzialność spoczywa najczęściej na wykonawcy fundamentów lub wykonawcy konstrukcji – to oni powinni zweryfikować geodezyjny układ kotew po zabetonowaniu i dopiero na tej podstawie przygotować płytę podstawy oraz otwory montażowe.

Jak uniknąć tego problemu?

• Wykonaj operat geodezyjny zakotwień (pomiar osi x, y oraz wysokość wystawania śrub), a dopiero potem przystąp do otworowania płyt podstawy pod faktyczne położenie.
• Kontrola wysokości wystawania kotew – zbyt krótkie gwinty nie zapewnią wymaganej długości nakrętki i docisku podkładki.
• Ustal zero konstrukcji w oparciu o najwyższy punkt fundamentu, a następnie wykonaj wyrównanie poprzez podlewkę, np. z zastosowaniem zaprawy bezskurczowej dobranej do wymaganej grubości masy podlewkowej.
• Sprawdź moment dokręcenia nakrętek – zgodnie z klasą kotwy. Możesz do tego celu użyć kontrolnie klucza dynamometrycznego.

Ustawienie słupów w planie i pionie

Bardzo częstym problemem przy odbiorach jest sytuacja, w której słup stoi „poprawnie na oko”, ale po pomiarze okazuje się, że jest przesunięty względem osi lub ma przekroczoną odchyłkę pionu. Kilka milimetrów na początku hali może wygenerować centymetry na końcu obiektu.

Słupy oceniamy zawsze względem osi konstrukcyjnych, a nie krawędzi posadzki, ścian czy płyt warstwowych. To osie stanowią bazę geometrii – wszystko inne można skorygować, ale nie fundament i geometrię hali.

Jak uniknąć problemu?

• Prowadź pomiary od osi konstrukcyjnych, nie od wykończeń.
• Sprawdzaj pion słupa za pomocą narzędzi pomiarowych, nie tylko wizualnie.
• Zachowaj kolejność: najpierw stal – potem obudowa, stolarka i instalacje.
• Dokumentuj odchyłki i koryguj je w trakcie montażu, nie na końcu.

Szukasz projektanta konstrukcji? Projekt techniczny – Projekty hal o konstrukcji stalowej

Błędy przy wyznaczaniu osi i poziomów

Brak stałych punktów odniesienia geodety lub ich „gubienie” podczas robót prowadzi do sytuacji, w której kolejne ramy montowane są względem poprzednich, zamiast względem bazowego układu osi.

Największe błędy wymiarowe powstają, gdy mierzymy „od ściany” lub „od poprzedniej ramy”. Każdy kolejny etap „idzie za błędem”.

Jak uniknąć problemu?

• Ustal stałą osnowę geodezyjną na placu budowy i zabezpiecz punkty bazowe.
• Każdą ramę odnieś do tej samej bazy – nie do poprzedniego elementu.
• Wykonuj odbiór cząstkowy po ustawieniu pierwszej ramy.
• Przy dużych obiektach rozważ cykliczne weryfikacje geodezyjne co kilka przęseł.

Próba „ratowania” tolerancji na obudowie lub posadzce

Czasem inwestor zauważa defekt dopiero przy montażu płyt warstwowych lub stolarki i chce w tym miejscu „naprawić” konstrukcję. To częsty błąd.

Konstrukcja stalowa ma swoje tolerancje i musi zostać zweryfikowana zanim przejdziemy dalej. Korekty na płytach lub drzwiach prowadzą do nieszczelności, niewłaściwej pracy paneli lub problemów eksploatacyjnych.

Jak uniknąć problemu?

• Odbierz konstrukcję przed montażem płyt i stolarki.
• Traktuj okna, bramy oraz panele jako elementy zależne – nie bazowe.
• Jeżeli są odchyłki, koryguj słupy, nie „doginaj płyt”.

Brak pełnego podparcia płyty podstawy słupa

Spotykanym błędem na budowach jest również montowanie słupów na podkładkach punktowych lub klinach bez podlewek. Powoduje to koncentrację naprężeń i nierównomierne przenoszenie obciążeń.

Stopa słupa musi pracować pełną powierzchnią, a nie punktowo. Ostateczne podparcie zapewnia dopiero podlewka pełnopowierzchniowa.

Jak uniknąć problemu?

• Po ustawieniu słupa wykonaj pełne podparcie płyty zaprawa bezskurczowa.
• Zapewnij odpowiednie przygotowanie powierzchni fundamentu.
• Weryfikuj stan po montażu – brak „prześwitów” pod stopą.

Nieprawidłowe dokręcanie śrub

Na budowie często spotyka się podejście: „Na pewno są dokręcone”. Śruba pracuje prawidłowo tylko przy odpowiednim naciągu. Zbyt słabe lub zbyt mocne dokręcenie jest błędem technicznym z konsekwencjami użytkowymi.

Jak uniknąć problemu?

• Dokręcaj śruby wg instrukcji montażowej i klasy łącznika.
• Stosuj klucz dynamometryczny przy newralgicznych węzłach.
• Upewnij się, że śruba dociska stal, a nie ślizga się po powłoce malarskiej – szczególnie w przypadku zastosowania pęczniejącej farby przeciwpożarowej.
• Dokumentuj dokręcanie przy odbiorze (zwłaszcza węzły ram portalowych).

Przeczytaj, jak przebiega montaż hali stalowej.

Montaż stolarki przed odbiorem stali

Presja czasu często prowadzi do montażu okien, bram i ślusarki jeszcze przed odbiorem konstrukcji. To pułapka.

Stolarka przyjmie geometrię stali. Jeżeli stal „siądzie” po obciążeniu lub korektach – stolarka już nie.

Jak uniknąć problemu?

• Zawsze stosuj zasadę: stal → odbiór → płyty → stolarka.
• W przypadku konstrukcji z suwnicą – odbiór belek podsuwnicowych przed obudową.

Opracowanie przygotował Przemysław Szalek, dział ofertowania oraz realizacji.